Cuộc họp lần thứ 15 của Hội nghị các bên tham gia Công ước về Đa dạng sinh học đã chính thức khai mạc ngày hôm qua. Tôi đang ở Côn Minh để tham dự hội nghị. Điều thực sự thách thức chúng ta nhất về hội nghị này là: Liên minh mong manh của con người sẽ nỗ lực đến mức nào để bảo vệ đa dạng sinh học? Có bao nhiêu quốc gia thực sự nỗ lực vì hạnh phúc của toàn thể nhân loại?
Nhìn thấy điều này, nhiều cư dân mạng có lẽ cảm thấy kỳ lạ: Mối quan hệ giữa đa dạng sinh học và con người là gì? Tại sao chúng ta nên bảo vệ đa dạng sinh học? Hôm nay tôi muốn nói chuyện với các bạn về tầm quan trọng của đa dạng sinh học đối với con người.
01. Đa dạng sinh học - Nhân loại tự cứu mình
————————————————
Cuối cùng, ý nghĩa của đa dạng sinh học là con người có thể tự cứu mình.
Trong tự nhiên, con người không phải là loài sống biệt lập; chúng ta là một phần của nó. Ngay cả theo quan điểm thực dụng nhất, con người vẫn cần nhiều loài khác nhau.
Ví dụ, thực phẩm cơ bản nhất của chúng ta - thực vật
Chúng ta cần thịt.
Chúng ta cũng cần vi khuẩn để lên men và làm thuốc
Chúng ta cũng cần các sinh vật để cung cấp nguyên liệu thô
Ngay cả những nhiên liệu mà chúng ta nghĩ là nhiên liệu hóa thạch cũng có nguồn gốc từ thực vật và động vật, và ngày nay, than đá và dầu mỏ vẫn đang được sản xuất ở những nơi mà chúng ta không thể nhìn thấy.
Đa dạng sinh học là nguồn tài nguyên thiên nhiên. Họ cũng không hề đơn độc.
Ví dụ, trong sinh học có một thuật ngữ gọi là loài bao trùm, có nghĩa là môi trường sống của một loài nào đó có thể bao trùm môi trường sống của các loài khác.
Một ví dụ điển hình là gấu trúc lớn. Sự sống còn của loài gấu trúc khổng lồ đòi hỏi sự hợp tác của hàng loạt các loài sinh học, và bảo vệ loài gấu trúc khổng lồ có thể bảo vệ nhiều loài sinh vật khác.
02. Kỷ Anthropocene: Con người đã thay đổi Trái Đất
—————————————
Năm 2019, Nhóm công tác Anthropocene (AWG) đã bỏ phiếu thành lập một kỷ nguyên địa chất mới, Anthropocene, để phản ánh những thay đổi mạnh mẽ do hoạt động của con người gây ra trên Trái Đất.
Điều này cũng đánh dấu một sự thay đổi lớn trong sự phân chia thời gian địa chất của chúng ta[1].
Tuổi địa chất, quả là một chủ đề lớn. Tôi tin rằng bạn hẳn đã quen thuộc với một loạt các thuật ngữ lớn như Kỷ Cambri, Kỷ Jura, v.v.
Tuy nhiên, Homo sapiens, một loài chỉ mới xuất hiện trên Trái Đất trong 200.000 năm, đã thay đổi rất nhiều mọi thứ trên Trái Đất. Tất cả những điều này đã đưa loài người trở thành loài thống trị trên Trái Đất.
Chỉ trong vài trăm nghìn năm, hay thậm chí chỉ vài nghìn năm, dân số loài người đã tăng từ hàng chục nghìn lên 7 tỷ người như hiện nay.
Con người đã làm thay đổi đáng kể trạng thái sinh học của trái đất.
Chúng ta phá hủy rừng, chúng ta lấp đầy các hồ, chúng ta đắp đập các con sông, chúng ta san phẳng các ngọn núi…
Tất cả những điều này đưa chúng ta đến cuộc tuyệt chủng hàng loạt thứ sáu trong lịch sử sinh học: cuộc tuyệt chủng hàng loạt duy nhất được biết đến do một loài duy nhất gây ra.
03. Sự tuyệt chủng hàng loạt lần thứ sáu——————————
Đã có năm loài động vật lớn bị tuyệt chủng trên Trái Đất. Theo nghiên cứu ngày nay, tất cả các vụ tuyệt chủng này đều do thảm họa khí hậu hoặc địa chất gây ra. Ví dụ, sự kiện tuyệt chủng kỷ Phấn trắng mà mọi người đều biết hiện nay được cho là có khả năng cao là do biến đổi khí hậu toàn cầu gây ra bởi va chạm của tiểu hành tinh.
Tuy nhiên, cuộc tuyệt chủng hàng loạt thứ sáu lại do con người gây ra.
Năm 1995, một nghiên cứu có tên “Tương lai của đa dạng sinh học” được công bố trên tạp chí Science, chỉ ra rằng kể từ khi con người xuất hiện, tốc độ tuyệt chủng sinh học đã tăng gấp 100-1000 lần[2].
Đây là tốc độ chưa từng có. Nếu tốc độ này tiếp tục và các loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng hiện nay bị tuyệt chủng, tỷ lệ tuyệt chủng sinh học nói chung sẽ tăng gấp 10 lần trong tương lai.
Bạn biết đấy, chúng ta có nhiều lớp hóa thạch để nghiên cứu tốc độ tuyệt chủng trung bình của các loài trong quá khứ. Trung bình cứ sau một trăm năm, có khoảng 90 loài động vật có xương sống bị tuyệt chủng. Hiện nay, tốc độ này đang tăng nhanh hơn. Đằng sau sự tăng tốc này không chỉ là sự hủy hoại đa dạng sinh học mà còn là sự phá hủy môi trường sinh học của con người.
Ví dụ, rừng nguyên sinh nhiệt đới đã bị phá hủy trên diện rộng[3]
Ví dụ, sự suy giảm toàn cầu của đất ngập nước
Ví dụ, sự cạn kiệt của nghề cá biển
04. Ai sẽ bảo vệ tương lai của chúng ta? ———————————
Trên thực tế, Viện sĩ Đinh Trung Lễ đã từng đề cập đến vấn đề này:
Trái đất không bao giờ cần bạn cứu nó. Trái đất sẽ không bị hủy diệt, nhưng các loài sẽ bị hủy diệt!
Sự tổn hại đến đa dạng sinh học cuối cùng sẽ ảnh hưởng đến con người.
Tuy nhiên, hiện tại chúng ta không lạc quan về việc bảo tồn đa dạng sinh học trên toàn cầu.
Ví dụ, hội nghị COP15 này có vẻ như không nhận được nhiều sự chú ý trên Internet, nhưng thực tế, hội nghị này có ý nghĩa rất lớn. Theo lời của Cui Shuhong, Cục trưởng Cục Bảo vệ Sinh thái Thiên nhiên:
COP15 là hội nghị quan trọng nhất trong lĩnh vực môi trường sinh thái của Liên hợp quốc, đồng thời cũng là sự kiện ngoại giao trong nước quan trọng nhất của nước ta trong năm nay.
Trung Quốc là nước chủ nhà của sự kiện này và chúng ta cũng thấy rằng Trung Quốc đã có nhiều nỗ lực trong việc bảo tồn đa dạng sinh học.
Trong 20 năm qua, Trung Quốc là động lực chính của thế giới trong công cuộc xanh hóa.
Quốc gia này chủ trương mạnh mẽ việc bảo vệ môi trường và ủng hộ các vùng nước xanh và núi xanh, điều này rất quan trọng đối với việc bảo tồn đa dạng sinh học.
Một ví dụ khác là đất nước tôi liên tục thúc đẩy việc xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên.
Kể từ khi xây dựng khu bảo tồn thiên nhiên đầu tiên vào năm 1956, Trung Quốc đã thành lập gần 10.000 khu bảo tồn thiên nhiên ở nhiều cấp độ và loại hình khác nhau, chiếm khoảng 18% diện tích đất liền của cả nước.
Ví dụ, đất nước chúng ta cũng đã có nhiều nỗ lực trong việc bảo vệ nguồn giống. Công viên nơi tôi làm việc có Ngân hàng tài nguyên loài sinh học hoang dã Tây Nam Trung Quốc và các nguồn tài nguyên nguồn gen thực vật hoang dã quan trọng của đất nước.
Hiện nay, cơ sở dữ liệu đã lưu giữ 85.046 bản sao của 10.601 loài hạt giống thực vật hoang dã, chiếm 36% số lượng loài thực vật có hạt ở nước tôi.
2093 loại vật liệu nuôi cấy in vitro thực vật, 24.100 bản; 7324 loại vật liệu ADN, 65.456 bản sao; 2280 loại chủng vi khuẩn, 22800 bản sao; và 2203 loại nguồn gen động vật, 60.262 bản sao
Ngoài ra, nơi đây còn có bộ sưu tập 900 hạt giống cây trồng từ 22 quốc gia ở Châu Âu, Châu Mỹ, Châu Á và Châu Phi.
Có thể nói, Trung Quốc là bên tham gia rất có trách nhiệm trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học và là quốc gia mẫu mực được nhắc đến nhiều lần trong Báo cáo triển vọng đa dạng sinh học toàn cầu.
Tuy nhiên, Hoa Kỳ, với tư cách là siêu cường số một thế giới, vẫn chưa đạt được thành tích như mong đợi.
Ví dụ, Công ước của Liên hợp quốc về Đa dạng sinh học cho đến nay đã có 196 bên tham gia, trở thành công ước quốc tế về môi trường có nhiều quốc gia ký kết nhất trên thế giới.
Tuy nhiên, Hoa Kỳ đã ký nhưng không phê chuẩn hiệp ước. Có thể nói, tính ràng buộc của công ước này là một vấn đề lớn.
———————————————
Hội nghị này là một cuộc tổng kết và lập kế hoạch, nhưng cũng là một lời kêu gọi. Chúng tôi hy vọng rằng nhân loại có thể đoàn kết để giải quyết các vấn đề về đa dạng sinh học toàn cầu, để bảo vệ trái đất và bảo vệ nhân loại!
1 Subramanian, Meera. "Anthropocene hiện tại: Hội đồng có ảnh hưởng bỏ phiếu công nhận kỷ nguyên mới của Trái Đất." Thiên nhiên (2019).
2 Pimm, Stuart L. và cộng sự. "Tương lai của đa dạng sinh học." Khoa học 269.5222 (1995): 347-350.
3 Hirsch, Tim. Triển vọng đa dạng sinh học toàn cầu 3. UNEP/Earthprint, 2010.
